Αυτή την άνοιξη, μια μεγάλη ομάδα επιστημόνων, φυσιολατρών και παρατηρητών της φύσης από όλη την Ευρώπη απευθύνουν ανοιχτό κάλεσμα σε όσους επιθυμούν να συμμετάσχουν στη μεγαλύτερη εκστρατεία παρατήρησης στο φυσικό περιβάλλον, «Αναζητώντας κίτρινες πρίμουλες». Η ιδέα μιας μαζικής παρατήρησης λουλουδιών κίτρινης πρίμουλας σε πανευρωπαϊκή κλίμακα προέρχεται από μια δημοφιλή επιστημονική εκστρατεία που ξεκίνησε το 2019 στην Εσθονία, όπου χιλιάδες επιστήμονες, φυσιολάτρες και πολίτες εξέτασαν προσεκτικά τα άνθη από περισσότερες από 200.000 κίτρινες πρίμουλες. Η εθνική εκστρατεία στην Εσθονία έδωσε νέα στοιχεία τόσο για την εφαρμοσμένη όσο και για τη βασική βιολογική έρευνα.
Η ιδέα είναι εξαιρετικά απλή: οι άνθρωποι πηγαίνουν περίπατο στη φύση, εντοπίζουν ένα συγκεκριμένο κίτρινο ανοιξιάτικο λουλούδι – την κίτρινη πρίμουλα (Primula veris) – κοιτάζουν μέσα στο λουλούδι, και στέλνουν τα ευρήματα και μερικές φωτογραφίες μέσω της ιστοσελίδας www.cowslip.science στους ερευνητές. Αφού τελειώσει η περίοδος άνθισης για τις κίτρινες πρίμουλες, οι επιστήμονες αναλύουν όλα τα δεδομένα των πολιτών επιστημόνων και παρέχουν σχόλια σχετικά με τα ευρήματα σε όλους τους συμμετέχοντες στην εκστρατεία.
«Η συμμετοχή σε αυτήν την επιστημονική έρευνα είναι εύκολη και διασκεδαστική, ένας συνδυασμός που δεν ακούγεται τόσο συχνά», σχολίασε η Δρ. Tsipe Aavik, η επικεφαλής ερευνήτρια της εκστρατείας. Όλοι μπορούν να συμμετάσχουν επειδή δεν χρειάζεται ειδική εκπαίδευση και οι διοργανωτές έχουν σχεδιάσει διαδικτυακές πλατφόρμες για να διευκολύνουν τη διαδικασία για όλους τους ανθρώπους. «Στην Εσθονία, πολλές οικογένειες και παιδιά συμμετέχουν σε αυτήν την εκστρατεία που ξεκινήσαμε εδώ το 2019. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας,ένας περίπατος στη φύση αποτελεί μια ιδιαίτερα ψυχαγωγική δραστηριότητα και αποτελεί ιδιαίτερα ευχάριστη διέξοδο για τους ανθρώπους. Γιατί, λοιπόν, να μην προσθέσετε κάποιες επιπλέον διασκεδαστικές δραστηριότητες στη βόλτα σας, όπως για παράδειγμα το να κοιτάξετε προσεκτικά ένα αυτοφυές λουλούδι κάνοντας επιστήμη πολιτών;», πρόσθεσε η Δρ. Τσίπε Άβικ.
Στην Εσθονία την άνοιξη του 2019 και του 2020, η τοπική ομάδα επιστημόνων και ειδικών πραγματοποίησε μια μεγάλη εκστρατεία που κινητοποίησε τους πολίτες για συλλογή νέων δεδομένων σχετικά με τα άνθη της κίτρινης πρίμουλας. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά και έδειξαν ξεκάθαρα πώς όλοι οι άνθρωποι μπορούν να συνεισφέρουν αποτελεσματικά στη βασική επιστήμη. Για του λόγου το αληθές, τα αποτελέσματα αυτά δημοσιεύτηκαν ήδη στο διεθνούς απήχησης επιστημονικό περιοδικό Journal of Ecology (https://doi.org/10.1111/1365-2745.13488).
Η πρώτη μελέτη που συντονίστηκε από τους οικολόγους του Πανεπιστημίου του Tartu και του Εσθονικού Ταμείου για τη Φύση, στόχευε να εξετάσει εάν η δραστική αλλαγή του τοπίου, όπως η απώλεια παραδοσιακών λιβαδιών, έχει οδηγήσει σε αποκλίσεις στη φυσική ισορροπία των τύπων ανθέων της κίτρινης πρίμουλας. Περίπου οι μισές κίτρινες πρίμουλες στο φυσικό περιβάλλον έχουν μικρόστυλα λουλούδια (δηλαδή τύπου S, με κοντό στύλο υπέρου), ενώ τα άλλα μισά άτομα κατασκευάζουν μακρόστυλα λουλούδια (άνθη τύπου L, με μακρύ στύλο υπέρου). Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η απώλεια λιβαδικών εκτάσεων μπορεί να αλλοιώσει την ισορροπία των διαφορετικών τύπων ανθέων με συνέπειες για τη βιωσιμότητα των αυτοφυών πληθυσμών της κίτρινης πρίμουλας. Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν στην Εσθονία αποκάλυψαν μια συστηματική κυριαρχία των τύπων ανθέων με μικρόστυλο ύπερο (τύπος S) έναντι των ανθέων με μακρόστυλο ύπερο. Βρέθηκε επίσης ότι οι συχνότητες των τύπων ανθέων ήταν πιο πιθανό να αποκλίνουν ειδικά σε μικρότερους πληθυσμούς. Οι αποκλίσεις αυτές ήταν εντονότερες σε συστήματα με υψηλότερη πυκνότητα ανθρώπινου πληθυσμού.
Τα ευρήματα αυτά θα πρέπει να εξεταστούν περαιτέρω κι έτσι άνθισε η ιδέα μιας πανευρωπαϊκής εκστρατείας. Οι οικολόγοι αποφάσισαν να δικτυωθούν προκειμένου να συλλέξουν δεδομένα απ’ όλη την Ευρώπη και να εφαρμόσουν την ίδια πετυχημένη επιστημονική προσέγγιση, την επιστήμη των πολιτών (citizen science). Μια ειδικά σχεδιασμένη διαδικτυακή πλατφόρμα (www.cowslip.science) διευκολύνει την εύκολη μεταφόρτωση πρωτογενών δεδομένων. «Επιπλέον, το έργο και η σημασία της εκστρατείας παρατήρησης της κίτρινης πρίμουλας επεξηγούνται με λεπτομερείς οδηγίες, απλά σχέδια και πολλά βίντεο τόσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και σε άλλες πλατφόρμες επικοινωνίας», σχολίασε η Δρ. Tsipe Aavik, η επικεφαλής ερευνήτρια της εκστρατείας.
Φέτος, η εκστρατεία διαδίδεται σε όλη την Ευρώπη με τη βοήθεια των κατά τόπους εταίρων. «Είμαστε πολύ χαρούμενοι που καταφέραμε να βρούμε πολλά σχολεία, πανεπιστήμια, ερευνητικά ινστιτούτα, ερευνητικές ομάδες, ΜΚΟ και άλλους φορείς ή οργανισμούς που ενδιαφέρονται να βοηθήσουν εθελοντικά στη συλλογή πρωτογενών δεδομένων για κίτρινες πρίμουλες, κι αυτό γίνεται πια σε ευρεία κλίμακα», σχολίασε η Δρ. Τσίπε Άβικ. «Παρόλο που οι πρώτες ανακαλύψεις σχετικά με τους τύπους ανθέων της κίτρινης πρίμουλας έγιναν από τον εξελικτικό βιολόγο Κάρολο Δαρβίνου (Charles Darwin) πριν από περισσότερα από 150 χρόνια (για το λόγο αυτό η κίτρινη πρίμουλα αναφέρεται και ως το λουλούδι του Δαρβίνου), τα δεδομένα που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας και επιστήμης των πολιτών μάς βοηθούν να προσθέσουμε νέες πτυχές σε αυτό το συναρπαστικό θέμα που έχει τόσο μακρόχρονη ιστορία έρευνας». Ο επικεφαλής για την εκστρατεία στην Ελλάδα Δρ. Νίκος Κρίγκας, αναφέρει: «Η αλλαγή κλίμακας παρατήρησης (πανευρωπαϊκή κλίμακα) αναμένεται να φανερώσει κι άλλες πτυχές σε αυτό το συναρπαστικό θέμα με τις κίτρινες πρίμουλες! Επιπρόσθετα, αν καταφέρουμε στις διαφορετικές χώρες να κινητοποιήσουμε έστω και λίγες οικογένειες, φίλους και παρέες ή κάποια σχολεία, κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ή ορισμένους περιβαλλοντικούς, φυσιολατρικούς και τοπικούς συλλόγους ή μέλη από ορισμένες ιδιαίτερα δραστήριες φυσιολατρικές ομάδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το ερευνητικό αποτέλεσμα των πολιτών κάθε χώρας αναμένεται να είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό τόσο σε προσωπικό επίπεδο για τον καθένα ξεχωριστά, όσο και σε ερευνητικό επίπεδο». Ο Δρ. Ν. Κρίγκας μάς πληροφορεί σχετικά με τους αυτοφυείς πληθυσμούς κίτρινης πρίμουλας στον Ελλαδικό χώρο: «Η κίτρινη πρίμουλα στην Ελλάδα εμφανίζεται σε ορεινά λιβάδια και παρυφές, κράσπεδα ή ανοίγματα δασών, συνήθως σε υψόμετρα 700-2300 m, ακόμα και δίπλα στο δρόμο όταν αυτός διέρχεται από τέτοια οικοσυστήματα. Ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο, ανάλογα με το υψόμετρο (άνοιξη σε χαμηλότερα υψόμετρα, αρχές καλοκαιριού σε μεγαλύτερα υψόμετρα). Αυτοφυείς πληθυσμοί κίτρινης πρίμουλας υπάρχουν σε πολλά βουνά της Στερεάς Ελλάδας (π.χ. Γκιώνα, Βαρδούσια, Οίτη, Οξιά, Κοκκινιάς, Γιόρλα, Χελειδών, Καλιακούδα, Τυμφρηστός κ.ά.), της νότιας Πίνδου (π.χ. Βουτσικάκι, Καράβα, Αβγό, Νεραΐδα, Τζουμέρκα, Κακαρδίτσα, Καταραχιάς, Μπάρος, Περιστέρι, Τόμαρος κ.ά.), της βόρειας Πίνδου (Ζυγός, Κατάρα, Τύμφη, Σμόλικας, Λύγκος, Μπότσα, Γράμμος κ.ά.), της ανατολικοκεντρικής Ελλάδας (Όσσα-Κίσαβος, Όλυμπος, Τσανακτσί-Βέρμιο, Πιέρια, Βόρας, Τζένα, Πάικο κ.ά.), της βορειοανατολικής Ελλάδας (π.χ. Χορτιάτης, Παγγαίο, Φαλακρό, Άθωνας, Χολομώντας, Υψάριο Θάσου κ.ά.).
Η εκστρατεία εξακολουθεί να αναζητά συνεργάτες και πολίτες που θα ήθελαν να συμμετάσχουν εθελοντικά. «Κανένας δεν περισσεύει στην έρευνα των πολιτών και όλοι οι πολίτες μπορούν να το κάνουν, ακόμη και μικρά παιδιά με τους γονείς τους. Για παράδειγμα, η κόρη μου είναι 9 χρονών και δεν κουράζεται να ψάχνει για ώρες κίτρινες πρίμουλες στα λιβάδια και τα κράσπεδα των δασών γιατί είναι συχνά συνεπαρμένη από τον εξερευνητικό της χαρακτήρα που ανακαλύπτει με βιωματικό τρόπο» αναφέρει ο Δρ. Νίκος Κρίγκας.
Σήμερα, η εκστρατεία παρατήρησης αυτοφυών πληθυσμών κίτρινης πρίμουλας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη σε τουλάχιστον 25 χώρες (η προσπάθεια συνεχίζεται) και πολίτες συνεισφέρουν εθελοντικά με παρατηρήσεις και δεδομένα στην Εσθονία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία, την Κροατία, τη Βουλγαρία, τη Σουηδία, την Ιταλία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Πολωνία, τη Ρωσία, τη Δανία, τη Φινλανδία, την Ουγγαρία, την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, το Βέλγιο, τις Κάτω Χώρες και την Τσεχία.
Ευελπιστούμε ότι οι έλληνες πολίτες θα ευαισθητοποιηθούν και ότι θα θελήσουν να συμμετάσχουν ενεργά σε αυτή την ενδιαφέρουσα και ταυτόχρονα διασκεδαστική πανευρωπαϊκή εκστρατεία.
ΒΙΝΤΕΟ-ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ: https://youtu.be/3bQ1KNWLHzk
Επιπλέον πληροφορίες: www.cowslip.science/el και https://nurmenukk.ee/el
OΔΗΓΙΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ ΠΕΔΙΟΥ: https://nurmenukk.ee/odhgies
Επικοινωνία (Ελλάδα): greeceprimula@yahoo.com
Επικεφαλής για την Ελλάδα: Δρ. Νίκος Κρίγκας, Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός Δήμητρα, +302310471110 (εσωτερικό 0214), nikoskrigas@gmail.com
Επικεφαλής πανευρωπαϊκής εκστρατείας «Αναζητώντας κίτρινες πρίμουλες» και επικεφαλής ερευνήτρια: Δρ. Tsipe Aavik, Tartu University Institute of Ecology and Earth Sciences, +372 516 1187, tsipe.aavik@ut.ee
Kertu Hool, Ειδικός Επικοινωνίας, Ινστιτούτο Οικολογίας και Επιστημών της Γης του Πανεπιστημίου Tartu, +372 552 4782, kertu.hool@ut.ee
Social media για την Ελλάδα: Ε. Δαριώτης (Liberto Dario)
Facebook: https://www.facebook.com/greeceprimula
Instagram: https://www.instagram.com/greeceprimula/
#cowslips #lookingforcowslips #primulaveris #cowslipscience
#πριμουλα #κιτρινηπριμουλα #ελληνικηχλωριδα #ορειβασια
#βουνα #πεζοπορια #φιλοιτηςφυσης #φυταστηφυση
#greekflora #greekplants #greeknature #ελληνικηφυση
#αγριολουλουδα #φυτατηςελλαδας # greekmountains
